За параўнальна невялікі прамежак часу колькасць карыстальнікаў сеткі Інтэрнэт у Рэспубліцы Беларусь перавысіла пяць мільёнаў чалавек. Сёння па шчыльнасці пранікнення шырокапалоснага доступу на 100 чалавек Беларусь выйшла на сярэднееўрапейскія паказчыкі, а па хуткасці - на трэцяе месца ў свеце. Названыя тэмпы пранікнення інфармацыйных тэхналогій ва ўсе сферы жыццядзейнасці чалавека разам з маючай месца неквалифицированностью часткі карыстальнікаў з'яўляюцца перадумовай нарастальнага колькасці камп'ютэрных інцыдэнтаў.
Крымінальны кодэкс
Крымінальным кодэксам прадугледжаны шэраг злачынстваў, якія маюць дачыненне да сферы высокіх тэхналогій.
Артыкул 212. Крадзеж шляхам выкарыстання кампутарнай тэхнікі
1. Крадзеж маёмасці шляхам змены інфармацыі, апрацоўванай у кампутарнай сістэме, якая захоўваецца на машынных носьбітах або якая перадаецца па сетках перадачы дадзеных, альбо шляхам ўвядзення ў кампутарную сістэму ілжывай інфармацыі -наказывается штрафам, або пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю, або арыштам, ці абмежаваньнем волі на тэрмін да трох гадоў, або пазбаўленнем волі на той жа тэрмін.
2. Тое ж дзеянне, учыненае паўторна, або групай асоб па папярэдняй змове, альбо спалучанае з несанкцыянаваным доступам да камп'ютэрнай інфармацыі, - караецца штрафам, або папраўчымі работамі на тэрмін да двух гадоў, або арыштам, ці абмежаваньнем волі на тэрмін ад двух да пяці гадоў, або пазбаўленнем волі на тэрмін да пяці гадоў з пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю або без пазбаўлення.
3. Дзеянні, прадугледжаныя часткамі 1 або 2 гэтага артыкула, учыненыя ў буйным памеры, - караюцца пазбаўленнем волі на тэрмін ад двух да сямі гадоў са штрафам або без штрафу з канфіскацыяй маёмасці або без канфіскацыі і з пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю або без пазбаўлення.
4. Дзеяннi, прадугледжаныя часткамі 1, 2 ці 3 гэтага артыкула, учыненыя арганізаванай групай альбо ў асабліва буйным памеры, -наказываются пазбаўленнем волі на тэрмін ад шасці да пятнаццаці гадоў з канфіскацыяй маёмасці і з пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю або без пазбаўлення.
Прыкладам такога злачынства можа быць крадзеж грашовых сродкаў з знойдзенай альбо выкрадзенай банкаўскай аплатнай карткі з выкарыстаннем банкамата, плацежнага тэрмінала альбо з выкарыстаннем яе рэквізітаў пры ажыццяўленні Інтэрнэт-плацяжоў, а таксама завалоданне грашовымі сродкамі, якія захоўваюцца на рахунках розных электронных плацежных сістэм і сэрвісаў.
Артыкул 349. Несанкцыянаваны доступ да кампутарнай інфармацыі
1. Несанкцыянаваны доступ да інфармацыі, якая захоўваецца ў кампутарнай сістэме, сеткі або на машынных носьбітах, які суправаджаецца парушэннем сістэмы абароны (несанкцыянаваны доступ да кампутарнай інфармацыі), які пацягнуў па неасцярожнасці змена, знішчэнне, блакаванне інфармацыі або вывад з ладу кампутарнага абсталявання або нанясенне іншага істотнай шкоды , - караецца штрафам або арыштам.
2. Несанкцыянаваны доступ да кампутарнай інфармацыі, дасканалы з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці, або групай асоб па папярэдняй змове, альбо асобай, якая мае доступ да кампутарнай сістэме або сеткі, - караецца штрафам, або пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю, або арыштам, ці абмежаваньнем волі на тэрмін да двух гадоў, або пазбаўленнем волі на той жа тэрмін.
3. Несанкцыянаваны доступ да кампутарнай інфармацыі альбо самавольнае карыстанне электроннай вылічальнай тэхнікай, сродкамі сувязі кампутарызаванай сістэмы, камп'ютэрнай сеткі, якія пацягнулі па неасцярожнасці крушэнне, аварыю, катастрофу, няшчасныя выпадкі з людзьмі, адмоўныя змены ў навакольным асяроддзі ці іншыя цяжкія наступствы, - караюцца абмежаваннем волі на тэрмін да пяці гадоў або пазбаўленнем волі на тэрмін да сямі гадоў.
Напрыклад, гэта несанкцыянаваны доступ да электроннай пошце, ўліковых запісаў на розных сайтах, у тым ліку ў сацыяльных сетках, якая змяшчаецца на кампутары, у смартфоне і абароненай ад доступу трэціх асоб.
Артыкул 350. Мадыфікацыя кампутарнай інфармацыі
1. Змена інфармацыі, якая захоўваецца ў кампутарнай сістэме, сеткі або на машынных носьбітах, альбо ўнясенне заведама ілжывай інфармацыі, што пацягнулі істотную шкоду, пры адсутнасці прыкмет злачынства супраць уласнасці (мадыфікацыя кампутарнай інфармацыі) - караюцца штрафам, або пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю, або арыштам, ці абмежаваньнем волі на тэрмін да трох гадоў, або пазбаўленнем волі на той жа тэрмін.
2. Мадыфікацыя кампутарнай інфармацыі, спалучаная з несанкцыянаваным доступам да камп'ютэрнай сістэме або сеткі альбо якая пацягнула па неасцярожнасці наступствы, названыя ў частцы 3 артыкула 349 гэтага Кодэкса, -наказывается абмежаваньнем волі на тэрмін да пяці гадоў або пазбаўленнем волі на тэрмін да сямі гадоў з пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю або без пазбаўлення.
У якасці прыкладу можна прывесці вырабленыя змены кампутарнай інфармацыі: перапіска ў электроннай пошце, у сацыяльнай сетцы, у мессенджер з правамі іншага карыстальніка; змена тэкставай, графічнай і іншай інфармацыі; ўнясенне змяненняў у абароненыя базы дадзеных і г.д.
Артыкул 351. Кампутарны сабатаж
1. Наўмысныя знішчэнне, блакаванне, прывядзенне ў непрыдатнае стан кампутарнай інфармацыі або праграмы, альбо вывад з ладу кампутарнага абсталявання, альбо разбурэнне кампутарнай сістэмы, сеткі або машыннага носьбіта (кампутарны сабатаж) - караюцца штрафам, або пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю , або арыштам, ці абмежаваньнем волі на тэрмін да пяці гадоў, або пазбаўленнем волі на тэрмін ад аднаго года да пяці гадоў.
2. Кампутарны сабатаж, спалучаны з несанкцыянаваным доступам да камп'ютэрнай сістэме або сеткі альбо які пацягнуў цяжкія наступствы, - караецца пазбаўленнем волі на тэрмін ад трох да дзесяці гадоў.
Тут мы гаворым аб наўмысным знішчэнні (выдаленні, прывядзенні ў непрыдатнае стан) кампутарнай інфармацыі альбо яе блакаванні (напрыклад шляхам змены пароля доступу, змене графічнага ключа і г.д.).
Артыкул 352. Неправамернае завалоданне кампутарнай інфармацыяй
Несанкцыянаванае капіраванне або іншае неправамернае завалоданне інфармацыяй, якая захоўваецца ў кампутарнай сістэме, сеткі або на машынных носьбітах, альбо перахоп інфармацыі, якая перадаецца з выкарыстаннем сродкаў кампутарнай сувязі, якія пацягнулі прычыненне істотнай шкоды, - караюцца грамадскімі працамі, або штрафам, або арыштам, ці абмежаваньнем волі на тэрмін да двух гадоў, або пазбаўленнем волі на той жа тэрмін.
У дадзеным выпадку ўлічваюцца дзеянні, звязаныя з капіяваннем якой-небудзь значнай інфармацыі, якія пацягнулі прычыненне істотнай шкоды. Да прыкладу - капіяванне лістоў з электроннай пошты, асабістай перапіскі з сацыяльных сетак, закрытых для прагляду трэцімі асобамі фатаграфій з кампутара.
Артыкул 354. Распрацоўка, выкарыстанне альбо распаўсюд шкодных праграм
1. Распрацоўка камп'ютэрных праграм або ўнясенне зменаў у існуючыя праграмы з мэтай несанкцыянаванага знішчэння, блакавання, мадыфікацыі або капіявання інфармацыі, якая захоўваецца ў кампутарнай сістэме, сеткі або на машынных носьбітах, альбо распрацоўка спецыяльных вірусных праграм, альбо свядомае іх выкарыстанне, або распаўсюджванне носьбітаў з такімі праграмамі - караюцца штрафам, або арыштам, ці абмежаваньнем волі на тэрмін да двух гадоў, або пазбаўленнем волі на той жа тэрмін.
2. Тыя ж дзеянні, якія пацягнулі цяжкія наступствы, - караюцца пазбаўленнем волі на тэрмін ад трох да дзесяці гадоў.
Да крымінальнай адказнасці па дадзеным артыкуле могуць быць прыцягнутыя асобы за распрацоўку шкоднаснага праграмнага забеспячэння, а таксама распрацоўку і выкарыстанне вірусаў, напрыклад блакавальных смартфоны альбо шыфры кампутарную інфармацыю на серверах.
Артыкул 355. Парушэнне правілаў эксплуатацыі камп'ютэрнай сістэмы або сеткі
1. Наўмыснае парушэнне правілаў эксплуатацыі камп'ютэрнай сістэмы або сеткі асобай, якая мае доступ да гэтай сістэмы або сеткі, што пацягнула па неасцярожнасці знішчэнне, блакаванне, мадыфікацыю кампутарнай інфармацыі, парушэнне працы камп'ютэрнага абсталявання або нанясенне іншага істотнай шкоды, - караецца штрафам, або пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю, або папраўчымі работамі на тэрмін да двух гадоў, ці абмежаваньнем волі на той жа тэрмін.
2. Тое ж дзеянне, учыненае пры эксплуатацыі кампутарнай сістэмы або сеткі, якая змяшчае інфармацыю асаблівай каштоўнасці, - караецца пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю, або абмежаваннем волі на тэрмін да трох гадоў, або пазбаўленнем волі на той жа тэрмін.
3. Дзеянні, прадугледжаныя часткамі першай або другой гэтага артыкула, якія пацягнулі па неасцярожнасці наступствы, названыя ў частцы трэцяй артыкула 349 гэтага Кодэкса, - караюцца абмежаваннем волі на тэрмін да пяці гадоў або пазбаўленнем волі на тэрмін да сямі гадоў з пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю або без пазбаўлення.
Указаны артыкул прымяняецца да асоб, якія маюць доступ да кампутарных сетак і сістэм, у якіх захоўваецца значная інфармацыя, халатнасць дзеянні якіх прывялі да парушэння функцыянавання такіх сістэм. Пры гэтым неабходна адзначыць, што адказнасць за дзеянні, прадугледжаныя ст.212, надыходзіць з 14-гадовага ўзросту, а ст.ст.349- 355 - з 16-гадовага ўзросту.
Кодэкс аб адміністрацыйных правапарушэннях
Кодэксам аб адміністрацыйных правапарушэннях таксама прадугледжана адказнасць за здзяйсненне несанкцыянаванага доступу да кампутарнай інфармацыі, якое не прывяло да істотнай шкоды.
Артыкул 22.6. Несанкцыянаваны доступ да кампутарнай інфармацыі
Несанкцыянаваны доступ да інфармацыі, якая захоўваецца ў кампутарнай сістэме, сеткі або на машынных носьбітах, які суправаджаецца парушэннем сістэмы абароны, - цягне накладанне штрафу ў памеры ад дваццаці да пяцідзесяці базавых велічынь.
У выпадку ўстанаўлення фактаў здзяйснення супрацьпраўных дзеянняў у сеткі Інтэрнэт у адносінах да дзяцей рэкамендуемы не замоўчваць дадзеныя факты, а паведамляць пра іх у залежнасці ад сітуацыі класнаму кіраўніку, сацыяльнаму педагогу навучальнай установы, у праваахоўныя органы па месцы жыхарства альбо Нацыянальны цэнтр рэагавання на кампутарныя інцыдэнты Рэспублікі Беларусь.
